ژانرهای ادبیات کودک در قصه‌گویی- بخش سوم

حالا برگردیم به نظریه‌ی ژانر نیکولایه‌وا. ویژگی مهم این نظریه تأکید بر مسئله‌ی کودک است در هر دوره از رشد (که در پایان کودکی، به تشرف می‌رسد)، اما این مراحل رشد را بر دوره‌ی سنی خاصی منطبق نمی‌کند. مرحله‌ی پیش از هبوط در مسیر تشرف کودک ممکن است در هر سنی از بازه‌ی کودکی تا نوجوانی صدق کند، چون نمی‌توانیم مطمئن باشیم که همه‌ی کودکان در سن خاصی با مسایل مخصوصِ این مرحله مواجه خواهند شد.
حالا سؤال این است: چه‌طور بفهمیم قصه‌ای که انتخاب کرده‌ایم مناسب کودک هست یا نه؟ این فهم امری ازپیش شکل‌گرفته نیست. قصه‌گوی خوب علاوه بر توجه به سن و سال کودک (راهنمای اولیه، اما نه معیار نهایی)، با توجه به واکنش‌های کودک نسبت به قصه، متوجه نیازهای او خواهد شد. خیلی وقت‌ها می‌شود پایان قصه‌ها را به کودکان واگذار کرد و بر مبنای پاسخ‌هایی که می‌دهند، متوجه مسئله‌ی آن‌ها شد. گاهی می‌توان پرسش‌های بچه‌ها را درباره‌ی قصه واکاوی کرد و بر مبنای آن‌ها تصمیم گرفت. نکته‌ای که نباید فراموش کرد، این است که اگر قرار باشد برای بیش از یک کودک قصه بگوییم، بهتر است این کودکان تقریباً هم‌سن و سال باشند و اجازه بدهیم کودکان با مشارکت در فرآیند قصه‌گویی، نیازهای خودشان را آشکار کنند. اگر کودکان هم‌سال نباشند، می‌شود از طریق گفت‌وگو و به بحث گذاشتن ماجراها در فرآیند قصه‌گویی یا با در نظر گرفتن چند پایان برای قصه، امکان لذت بردن از قصه را به هر طیف از بچه‌ها داد.
در مرحله‌ی بعد، وقتی تشخیص دادیم کودک با قصه‌های کدام ژانر از ژانرهای سه‌گانه بهتر ارتباط برقرار می‌کند و به آن واکنش نشان می‌دهد، می‌توانیم قصه‌های مربوط به آن ژانر را انتخاب کنیم. یک راه‌کار خوب دیگر، عوض کردن قصه‌ها به تناسب ژانر است. مایه‌ی خیلی از قصه‌ها را می‌توان بر مبنای ویژگی‌های هر ژانر، به شکل‌های گوناگونی درآورد؛ مثلاً می‌توان قصه‌ای را که به تناسب ژانرِ پس‌ازهبوطی نوشته شده و در آن، قهرمان ماجراهای هولناکی از سر می‌گذراند و حتی در پایان قصه می‌میرد، با سبک‌تر کردن ماجراجویی‌ها و دادن پایان خوش به آن‌ها، به ژانر کارناوالی نزدیک کرد و آن را به کودکانی ارایه کرد که مسئله‌شان مربوط به این ژانر است.
به خاطر داشته باشیم که در نهایت، قصه‌گویی کاری پیچیده است و نیاز به انعطاف‌پذیری بالا، تجربه و خلاقیت زیاد دارد. نظریه‌ها و طبقه‌بندی‌ها و مفهوم‌سازی‌ها صرفاً ابزارهایی‌اند در دست قصه‌گو، اما قصه‌گو به ابزارهای دیگری هم احتیاج دارد و باید انواع نگرش‌ها، شناخت‌ها و مهارت‌ها را در زمینه‌ی کار خود تلفیق کند تا بتواند به دنیای کودک راه پیدا کند و اعتماد و هم‌راهی او را به دست بیاورد.