توکتاب شماره‌ی 14 - غزل غزل‌های سلیمان

شناس‌نامه‌ی اثر

عنوان:

غزل غزل‌های سلیمان

توکتاب 14، اولین توکتاب زمستانی ما، یک بار به تعطیلی خورد. هوای آلوده، جلسه‌ی پنجم دی ماه را لغو کرد، اما هفت روز بعد، دوازدهم دی ماه 1402، دوباره گرد هم آمدیم و این بار، به بهانه‌ی متنی عاشقانه از اعماق تاریخ، از عشق و فرهنگ و تاریخ گفتیم.
اولین پرسشی که خواندن غزل غزل‌های سلیمان به ذهن ما و هرکسی که بار اول به سراغ این متن می‌آورد، این است که چه‌طور متنی در باب عشق زمینی زن و مردی عادی در کتابی مقدس جای می‌گیرد. وقتی خانم یدالهی جلسه را آغاز کرد، به این ابهام هم اشاره کرد و گفت که در مقاله‌ای درباره‌ی همین بخش از کتاب مقدس، توضیحات جالبی دیده است و با توافق حاضران جلسه، بنا شد بخش آغاز آن را برای جمع بخواند. در این مقاله، بحثی تاریخی درباره‌ی قدمت و سرگذشت این پاره از کتاب مقدس آمده بود و چند دیدگاه درباره‌ی علت گنجاندن چنین متنی در کتاب مقدس مطرح شده بود. این مقاله را می‌توانید در گروه تلگرامی توکتاب بخوانید.

بحث حاضران درباره‌ی این کتاب، با پرسش از نام کتاب شروع شد. چرا غزل غزل‌های سلیمان؟ آیا غزل در این‌جا همان غزلی است که در فارسی می‌شناسیم؟ چرا غزل غزل‌ها؟ خانم یدالهی توضیح داد که منظور از لغت غزل در این‌جا متن عاشقانه است و به محتوا ناظر است. عبارت «غزل غزل‌ها» هم در واقع نشانه‌ی تفضیل و تفخیم است.

در ادامه، باز به پرسش از علت آمدن این متن در کتابی مقدس رسیدیم. یکی از دلایلی که برای آمدن این متن ذکر شد، تأکید بر عشق پاک و خالصانه‌ی زن و مرد بود. دلیل دیگر این بود که این متن را تأویلی عرفانی کرده‌اند و آن را به صورت تمثیلی، نماینده‌ی عشق میان یهوه و انسان یا یهوه و کلیسای کاتولیک دانسته‌اند. تأویل‌های دیگری هم مطرح است، اما به هر حال، این متن به دلیل قدمتش و علی‌رغم مخالفت‌هایی که در طول تاریخ، با آن شده است، به دلیل قدمت و پایداری‌اش، هرگز از کتاب مقدس حذف نشده است.

مبحث مهم دیگر که در جلسه مطرح شد، ترجمه‌های متنوع و متعدد این متن بود، از ترجمه‌ی ساده‌ی کتاب مقدس تا ترجمه‌ی قدیمی و نایابش در کتاب مقدس قدیم تا ترجمه‌های معاصر از زرین‌کوب و شاملو و پیروز سیار. اغلب حاضران ترجمه‌ی شاملو را دشوارخوان، اما واجد ارزش ادبی می‌دانستند و ترجمه‌ی پیروز سیار و زرین‌کوب را ساده‌فهم و روان.

از دید برخی از حاضران، ارج و مقام زن در این متن، والا و قابل توجه بود، اما برخی دیگر در جای‌جای متن، نشان تضییع حقوق زن و پایین بودن موقعیت اجتماعی‌اش را دیده بودند. از نظر ادبی نیز حاضران جلسه متن را پر از تصاویر شاعرانه و زیبا دریافته بودند. خانم یدالهی توضیحاتی داد مبنی بر این‌که این متن به دلیل قدمتش و شکل گرفتنش در محیطی نسبتاً بدوی، سرشار از تشبیهات محسوس به محسوس است و در آن، نسبتاً از استعاره و نماد و آرایه‌های پیچیده و دشوارفهم بدیعی خبری نیست.

در بخشی از جلسه، درباره‌ی وضعیت اصالت این متن سخن گفتیم. از دید دوستان توکتاب جالب بود که این متن هزاران سال دوام آورده بود و در مقابل، اغلب متون باستانی ایران در طول تاریخ از میان رفته‌اند. در باب علل احتمالی این مسئله ظن و احتمال‌هایی مطرح شد.

در بخش پایانی، بخش‌هایی از متن را با صدای خانم نصرالله‌حسینی شنیدیم، چای نوشیدیم و درباره‌ی شکل و شمایل و وضعیت زندگی محبوب و محبوبه‌ی این متن حرف زدیم و عاقبت، پس از گفت‌وگوهایی شیرین و پردامنه، جلسه‌ی چهاردهم نیز به پایان آمد. در انتهای جلسه، کتاب توکتاب پانزدهم را نیز با پیشنهاد و توافق حاضران برگزیدیم.

کتاب توکتاب 15 آبروی از دست‌رفته‌ی کاترینا بلوم یا خشونت چگونه شکل می‌گیرد، نوشته‌ی هاینریش بل است با ترجمه‌ی حسن نقره‌چی. این کتاب در فیدیبو در درست‌رس است. در هفته‌ی پیشِ رو، کتاب را با هم می‌خوانیم.