توکتاب شماره‌ی 39 – مفهوم ها و ابزارهای تفکر نقادانه

کتاب مفاهیم و اصول تفکر نقادانه که در آن، تفکر نقادانه منزله‌ي چارچوبی كارآمد براي حل مسئله برای هر حرفه، دوره‌ي تحصیلی و هر زمينه‌ي ديگر زندگی معرفی می‌شود، کتاب سی‌ونهمین دورهمی توکتاب بود. مجری دورهمي 39 توكتاب خانم دکتر رویا یدالهی بود. او در ابتداي جلسه گفت: «موضوع اين کتاب ابزارهای تفکر نقادانه است. من در دوره‌ي لیسانس از طريق يكي از استادانم با اين مفهوم آشنا شدم. او به ما آموخت که خواندن، پژوهش و فکر کردن روش دارد. این مفاهیم در آن دوره هنوز آن‌قدرها مطرح نبودند. اصطلاح تفکر نقادانه که الان رایج است، آن وقت‌ها بيگانه یا ترسناك به نظر مي‌رسيد؛ مثل اصطلاح فمینیسم که مردم بی‌آن‌که بدانند چیست، درباره‌اش موضع می‌گیرند. ما بعداً فهمیدیم که نبود تفکر نقادانه چه آثار سوئي دارد. خوش‌بختانه امروز، تفکر نقادانه به مفهومي آشنا و مطلوب تبديل شده است». بعد از اين مقدمه، حاضران در نشست، طرح ديدگاه‌هاي خود را درباره‌ي كتاب آغاز كردند.

اولین شركت‌كننده گفت: «مهم‌ترین ایرادی که بر اين کتاب وارد است، این است که مترجم می‌گوید کار او بازنویسی است. این‌که آیا مترجم چنین حقی دارد به کنار؛ اين كار او باعث شده بود كه اصلاً نتوانم بفهمم کدام بخش کتاب از آن نویسنده است و کدام بخش از مترجم. به نظر من، مترجم خودخواهانه با کتاب رفتار کرده است. کتاب ایرانی است یا خارجی؟ اگر خارجی است، بحث اسیدپاش‌ها و اصول‌گرا و اصلاح‌طلب چرا در آن آمده؟ در هر حال، ترجمه‌ي بدی داشت، اما در بخش‌های خلاصه‌ي کتاب، راه‌کارهای پژوهش درست را می‌بینیم. می‌بینیم که سؤال کردن هم بایدهایی دارد. هرچند اصطلاحات من‌درآوردی و سختی دارد؛ مثل مرحله‌ی سنجش‌گرانه‌اندیشی در تحقیق. واژه‌نامه‌ي توصیفی هم خیلی عجیب بود. گاه تعریف اصطلاح از خود آن دشوارتر شده یا کلمه‌هایی را در واژه‌نامه آورده که اصلاً نیازی به تعریف ندارند؛ مثلاً واژه‌ي صادق را تعریف کرده است! اندیشه‌ورزان را دسته‌بندی کرده، اما ما نمی‌دانیم معیار تفكيك اندیشه‌ورز مبتدی با متوسط چيست. با اين حال، دغدغه‌ي دوستمان كه كتاب را معرفي كرده‌اند، واقعاً ارزش‌مند است و پیشنهاد می‌کنم حتماً با همین موضوع، کتاب‌هاي خوب ديگري بخوانیم».

دوست کتاب‌خوان ديگرمان كه كتاب را پيشنهاد كرده بود، گفت: «من احساس می‌کنم در گذشته، اندیشه و نگاه دُگم و بسته‌ای داشتم. باز شدن باب تفکر نقادانه به من خیلی کمک کرد و به من دید بازتری داد و به من نحوه‌ي فکر کردن را آموخت. این کتاب در باب مغالطه، پرسش‌گری و صدق در كلام، نکات ارزش‌مندي دارد. شاید بهتر بود مثلاً كتابي مي‌خوانديم كه فقط درباره‌ي مغالطه و انواع آن بگويد. گاهي شناخت انسان به لحاظ کمّیت بالا می‌رود، اما از لحاظ کیفیت ارزشی ندارد، چون نوع جمع‌بندی و تحلیل و پذیرفتن را یاد نگرفته؛ درست صحبت کردن و نوع بیان و از کجا به کجا رسیدن را بلد نیست».