لطفاً برای بچه‌ها قصه بگویید.
چرا قصه‌گویی برای کودکان مهم است؟ (بخش 1)
لطفاً برای بچه‌ها قصه بگویید.
چرا قصه‌گویی برای کودکان مهم است؟ (بخش 1)
اهمیت قصه‌گویی برای کودکان
دوباره به سؤال من در بخش عنوان فرعی نگاه کنید. آن‌چه در ادامه می‌گویم، نظر فعالان حوزه‌ی ادبیات کودک است در پاسخ به آن سؤال. شاید برخی از این پاسخ‌ها برایتان آشنا باشد و شما هم با آن‌ها موافق باشید.
استفاده‌ی مؤثر از دست‌ها به هنر گوینده بعدی جدید می‌بخشد
دوران کودکی برای انسان‌ها دوران طولانی و مهمی است. این‌جا نمی‌خواهم به نظرات دانش‌مندان فیزیک یا روان‌شناسی درباره‌ی نسبی بودن زمان و متفاوت بودن مفهوم و طول زمان برای کودکان و بزرگ‌سالان اشاره کنم. به جای آن، شما را به خاطرات خودتان ارجاع می‌دهم. احتمالاً بیش‌تر خاطرات شما مربوط به دوران کودکی است، زیرا زمان برای کودک، طولانی‌تر و کندتر از بزرگ‌سال و میان‌سال می‌گذرد. به همین دلیل است که هرچه برای این دوران، سرمایه‌گذاری عاطفی، دانشی، احساسی و تجربه‌ای داشته باشیم، ارزش دارد و سرمایه‌گذاری خوب و سنجیده‌ای خواهد بود. قصه‌گویی برای کودکان باعث می‌شود از روزهای کودکی خود لذت ببرند و خاطره‌های خوبی در ذهنشان ثبت و ذخیره کنند.
در صندوق خاطراتتان جست‌وجو کنید. افراد زیادی به شما لطف یا بی‌مهری کرده‌اند، اما آن‌هایی که در کودکی به شما بدی یا مهربانی کرده‌اند، بیش‌تر در ذهنتان مانده‌اند. همین به شما سرنخی می‌دهد که تا می‌توانید به کودکان محبت کنید، زیرا آن‌ها بیش‌تر از هرکسی و طولانی‌تر از آن‌که که انتظارش را دارید، خاطرات مهربانیِ شما را حفظ می‌کنند (هرچند بهتر آن است که بی‌حساب و کتاب، مهربانی کنیم. مهربانی گنج و هنری بی‌پایان است. امیدوارم خداوند همه را از آن بهره‌مند کند!).
قصه‌گویی گستره‌ی لغات کودک را افزایش می‌دهد
می‌دانیم که در جامعه‌ی امروز، داشتن دایره‌ی کلمات بزرگ‌تر و توان استفاده از آن‌ها یکی از عوامل موفقیت است، حتی کلمات زبان‌ها و گویش‌های دیگر. پس اهمیت دارد که گستره‌ی لغات خودتان و کودکتان را افزایش دهید. حتماً بسیار شنیده‌اید که برای پیش‌گیری از آلزایمر باید ماهیچه‌های مغزتان را پرورش دهید و آن‌ها را فعال نگه‌دارید. آموختن زبان جدید و حفظ شعر یکی از راه‌کارهای پرورش توانایی‌های مغز و فعال کردن آن است. حالا اگر می‌خواهید ماهیچه‌های ذهنِ کودکتان هم از همین حالا فعال و قدرتمند باشند، برای او قصه بگویید، چون هم‌زمان با قصه گفتن شما، کلمات و تصاویر در ذهن او بازسازی و بازخوانی می‌شوند (برخلاف تماشای تلویزیون که تصاویر را حاضر و آماده عرضه می‌کند و فرصت تخیل و فعالیت ذهنی برای ایجاد این تصاویر را به مغز کودک نمی‌دهد). لابد به کرّات شاهد بوده‌اید که اگر وقت خواندن کتاب، کلمه‌ای یا قصه‌ای را جا بیندازید یا نگویید، کودکتان فوراً آن را به شما یادآوری می‌کند، یعنی تک‌تک کلمات در ذهن و ضمیر او ثبت و ماندگار می‌شود. لطفاً با قصه‌ها گنجینه‌ی کلمات را به کودکتان هدیه بدهید.
از کودک بخواهید برایتان قصه بگوید
قصه‌گویی را می‌توان به فعالیتی دوجانبه تبدیل کرد، یعنی گاهی شما از کودکتان بخواهید که برایتان قصه بگوید. صبور باشید. با مکث‌ها و مِن‌مِن‌کردن‌های او هم‌راه شوید و میان کلامش نپرید. بگذارید کودکتان کلماتی را که در ذهنش انباشته کرده است، پیدا کند و آن‌ها را بر زبان بیاورد. خانواده‌های کم‌حوصله نمی‌توانند بچه‌های توانایی پرورش بدهند (به استثناها کار ندارم. چه‌بسا حتی همان استثناها هم اگر در محیط بهتری قرار می‌گرفتند، نابغه می‌شدند!). مادر/پدر بودن صبر و حوصله‌ی زیادی می‌طلبد. اگر حوصله‌ی شنیدن ندارید، فرداروزی، بچه‌های مردم را توی سر کودکتان نزنید که چرا عمل‌کرد بهتری دارند! بمانید با کودکتان و قصه‌هایش را کلمه به کلمه، با حوصله و صبر بشنوید.
فقط مامان‌ها قصه نگویند!
زمان آن رسیده که کلیشه‌ها را بشکنید. در جامعه‌ی امروز، مردان باید بخش‌هایی از کارهای سنتی زنان و زنان بخش‌هایی از کارها و فعالیت‌های سنتی مردان را بیاموزند. زن‌ها باید خرید کنند و کارهای بانکی انجام بدهند، رانندگی کنند و دنبال تعمیرکار خوب برای سیستم برق و شوفاژ خانه باشند. مردها هم باید کار با ماشین لباس‌شویی و غذا پختن و پرورش کودک را بیاموزند. اصلاً چرا همیشه مادر باید برای کودک قصه بگوید و پدر در این کار بزرگ و مهم، نقشی نداشته باشد؟ تُن صدای پدر و مادر، هرکدام، زنگ و آرامش مخصوص خودش را دارد که در کنار هم، به رشد متعادل کودک کمک می‌کنند. هرکدام از والدین، نوعِ داستان‌های خاصی برای کودک تعریف می‌کنند و قصه‌هایشان حال و هوای خودش را دارد. بله؛ لازم است کودک در کنار شنیدن قصه از زبان مادر، از زبان پدر و مادربزرگ، عمه و خاله و پدربزرگ و دایی و عمو هم قصه بشنود. برگردید به اول مقاله: صبر و زمانی که برای کودک می‌گذارید بیش‌ترین ارزش را دارد.
بخش اول این سلسله مقالات تمام شد. امیدوارم برایتان مفید باشد! در قسمت بعد، این موضوع را دنبال کنید.
منابع
- مونته‌رو، بآتریس. (1395). رازهای قصه‌گویی. ترجمه‌ی فرزانه فخریان. انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، چاپ دوم.
- برک، لورا. (1392). روان شناسی رشد. ترجمه‌ی یحیی سیدمحمدی. نشر ارسباران. چاپ بیست و چهارم.
- یزدانی، کیقباد. (1390). قصه‌بازی و نقش و کاربرد آموزشی-تربیتی آن. انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان. چاپ دوم.
- چمبرز، دیویی. (1392). قصه‌گویی و نمایش خلاق. ترجمه‌ی ثریا قزل ایاغ. مرکز نشر دانشگاهی. چاپ دهم.
دیدگاهتان را بنویسید