چه‌طور قصه بگوییم؟ (قسمت اول)

برای قصه‌گویی باید قصه را درونی کنید، یعنی قصه‌ای را که انتخاب کرده‌اید، به کرّات و بارها بخوانید. بعد، کتاب را کنار بگذارید و یک بار قصه را برای خودتان بنویسید. سعی کنید تکیه‌های داستان و نقطه‌های اوج و فرود آن را به خاطر بسپارید. این نقطه‌ها، کلیدهای موفقیت شما می‎شوند. حالا این قصه از آنِ شما شده است و شما قصه‌گوی آن هستید. بئاتریس مونته‌رو در کتاب رازهای قصه‌گویی می‎گوید:

قصه را باید از حافظه‌تان تعریف کنید که با حفظ کردن آن متفاوت است. با حفظ کردن، تازگی و طبیعی بودن بیان شفاهی از دست می‎رود و کنش خودبه‌خودی قصه‌گو ناپدید می‎شود. آن‌چه من انجام می‎دهم، خواندن و دوباره خواندن قصه است. پس تفاوت بین خواندن و حفظ کردن، بین خواندن و درونی کردن قصه در چیست؟ در تعداد دفعات. برای فراگرفتن عمقیِ اولین متن نمایشی‌ام، باید کل نوشته را چهل بار در یک هفته می‎خواندم. برای هر قصه‌ای هم پنج تا ده بار وقت می … برای آن‌که بفهمم قصه برایم درونی شده است یا نه، این معیار را در نظر می‎گیرم: اگر قادر باشم خلاصه‌ی کوتاهی را ارائه بدهم، یعنی آن را جذب کرده‌ام.

او توضیح می‎دهد که طرح داستان و رخدادهای قصه را به صورت خبری و با جملات کوتاه و زبان ساده‌ای که بتوان در یک نگاه خواند، در یک دفترچه یادداشت می‎کند. مثلا درباره‌ی قصه‌ی شنل قرمزی این جملات را یادداشت کرده است:

شنل قرمزی به دیدن مادربزرگش می‎رود.

یک گرگ در راه به او حمله می‎کند.

گرگ قبل از او به خانه‌ی مادربزرگ می‎رسد.

گرگ مادربزرگ را می‎خورد و با لباس‌های او تغییر قیافه می‎دهد.

شنل قرمزی به خانه می‎رسد و مادربزرگ به نظرش خیلی عجیب می‎آید.

چند سؤال از او می‎پرسد.

گرگ بعد از گفتنِ «اون‌قدر خوبم که تو را بخورم» سعی می‎کند شنل قرمزی را بخورد.

یک هیزم شکن صدای فریاد شنل قرمزی را می‎شنود و گرگ را می‎کشد.

مادربزرگ صحیح و سالم از شکم گرگ بیرون می‎آید.

مونته‌رو درباره‌ی قصه‌های خیلی بلند یا خیلی کوتاه هم توضیح می‎دهد و می‎گوید:

بعضی قصه‌ها خیلی بلند و بعضی دیگر خیلی کوتاه هستند. آن‌هایی که طولانی هستند را نمی‎توان به طور کامل تعریف کرد، بنابراین مجبور هستید قیچی بردارید و آن‌ها را بیارایید. برای این جور قصه‌ها، نوشتن یک خلاصه و طرح کلی خیلی کمک می‎کند.»

نویسنده توصیه می‎کند که جملات کلیدی افسانه‌ها را دست نزنید و عیناً آن‌ها را تکرار کنید. مثلاً وقتی نسخه‌ی کلاسیک شنل قرمزی را تعریف می‎کنید، باید آن را واژه به واژه دنبال کنید: «مادربزرگ! چه دندان‌های بزرگی دارید!». نمی‎توانیم چنین عبارت خاص و شناخته شده‌ای را عوض کنیم و به جای آن بگوییم: «هی، مامان بزرگ، چه قدر دندان کرم‌خورده در دهانت داری!»، زیرا این کار، شخصیت و قصه را به طور کامل تغییر می‎دهد.  

آموزش‌های مربوط به تناسب قصه با قصه‌گو و تراشیدن یک قصه‌ی مناسب برای قصه‌گویی، در این جستار ختم نمی‎شود. این مطلب را ادامه می‎دهم و مشتاقم نظرات شما را هم درباره‌اش بدانم. راستی، شما چه‌طور قصه‌هایتان را انتخاب می‎کنید؟ چه تغییراتی در آن می‎دهید و شیوه‌های شما برای جذب مخاطب چیست؟

با سلسله‌جستارهای چه‌طور قصه بگوییم هم‌راه من باشید.