توکتاب شماره‌ی 17 – نمازخانه‌ی کوچک من

برخی از مخاطبان داستان برایشان واقعاً عجیب بود که چه‌طور نقصی چنین بی‌اهمیت (اگر بتوان اصلاً آن را نقص نامید) زندگی قهرمان داستان را در این ابعاد گسترده تحت‌الشعاع خود قرار داده است. در مقابل، این پرسش برای برخی پیش آمده بود که آیا در زندگی خودمان و در ارتباط با آدم‌های امن زندگی‌مان باید همه‌ی درونیاتمان را برای آن‌ها فاش کنیم؟ این قصه پاسخ منفی به این پرسش می‌دهد و مخاطب ما را ناامید رها کرده بود! برای این مخاطب عزیز، تفاوت بچه‌های امروز در پذیرش تفاوت و انسان‌های متفاوت، جالب بود و تفاوت زیادی میان نسل دهه‌شصتی‌ها و بچه‌های امروز از این نظر می‌دیدند. دوست دیگری بیش‌تر مجذوب مفهوم نمازخانه شده بودند و آن را همان انگشت اضافه می‌دیدند، حریم مقدسی که کسی را به آن راه نمی‌داد. توصیف‌های داستان از دید ایشان قوی و باجزییات و سینمایی بود. ایشان برخی جملات برجسته‌ی کتاب را هم که به نظرشان جذاب و قابل تأمل آمده بود، برای ما خواندند. دوست دیگری به انتخاب این داستان اعتراض کردند و گفتند بهتر بود مثلاً داستان «عروسک چینی» را به جای آن انتخاب می‌کردید. مشکل مادرزادی قهرمان داستان آن‌قدرها مهم نبود، آن هم در زمانه‌ای که همه‌ی اعضای بدن را جراحی می‌کنند و تغییر می‌دهند! احتمالاً مسئله این بوده که مادر او این حساسیت را در ذهنش ایجاد کرده بود و مادرها در این زمینه نقش خیلی مهمی دارند. بعضی مسایل که به نظر بزرگ‌ترها خیلی مهم نمی‌آیند، برای بچه‌ها ممکن است خیلی بزرگ و مهم باشد. ایشان جایی هم خوانده بودند که از دید تکاملی، انسان‌ها کم‌کم انگشت‌ها را از دست می‌دهند. یکی از دوستان می‌گفت نحوه‌ی برخورد آدم‌ها با کم‌بودهایشان است که معین می‌کند چه‌طور می‌توان با آن‌ها ارتباط برقرار کرد. یکی از حاضران از زبان یک دوست سیاه‌پوست کانادایی‌اش که در قم دانش‌جو بوده می‌گفت: «من از وقتی به ایران آمده‌ام، فهمیده‌ام سیاه‌پوستم!». نگرش و آگاهی ما را جامعه‌ی اطرافمان می‌سازد و اگر سطح جامعه بالاتر باشد، پذیرش تفاوت‌ها بیش‌تر است.